dinsdag 5 april 2016

Cursus 'Vrijmetselaars-archieven als bron voor historisch en genealogisch onderzoek'

De stichting OVN organiseert in samenwerking met het Haags Gemeentearchief op 30 mei 2016 de cursus 'Vrijmetselaarsarchieven als bron voor historisch en genealogisch onderzoek'. De cursus geeft informatie over de inhoud en vindplaatsen van 18de-, 19de- en 20ste-eeuwse archieven van Nederlandse vrijmetselaarsloges in openbare collecties. De cursus is toegankelijk voor zowel studenten, historici, genealogen en archiefmedewerkers, als liefhebbers van stamboomonderzoek en lokale geschiedenis, en andere belangstellenden. In het kader van Tong Tong Fair 2016 wordt hierbij aandacht besteed aan archieven van loges uit Nederlands-Indië en Indonesië.

Waarom deze cursus?
Vrijmetselarij zijn in Nederland actief sinds 1734. Dit inwijdingsgenootschap is van oudsher georganiseerd in plaatselijke verenigingen, loges genaamd. In de loop van de 18de eeuw verspreidde de vrijmetselarij zich vanuit Den Haag naar de rest van Nederland en de handelsposten in West- en Oost-Indië. Aan het einde van de 18de eeuw was in iedere grote stad wel een loge gevestigd, waar zowel ‘gewone’ burgers, als vooraanstaande figuren uit het maatschappelijke en culturele leven bijeen kwamen. Onder de leden waren vertegenwoordigers van regering en koningshuis, maar ook ambtenaren, ondernemers en kunstenaars. Het lidmaatschap van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden is traditioneel voorbehouden aan mannen, maar al in de 18de eeuw namen vrouwen actief deel aan zogeheten ‘adoptieloges’. In het begin van de 20ste eeuw werden loges voor mannen en vrouwen gesticht door de Internationale Orde der Gemengde Vrijmetselarij ‘Le Droit Humain’.

Waarom zijn logearchieven interessant voor historisch onderzoekers en genealogen? Ze geven informatie over een belangrijke en omvangrijke bevolkingsgroep gedurende een periode van drie eeuwen. Ze bevatten onder meer ledenlijsten, notulen van vergaderingen en rituele bijeenkomsten, inkomende en uitgaande correspondentie, financiële administratie en boedelinventarissen. Hieraan zijn allerlei genealogische en statistische gegevens te ontlenen, variërend van de sociale status en beroepen van de leden tot het consumptiepatroon van de lokale vereniging. Ook geven de archieven inzicht in de interactie van de loge met de lokale bevolking en de invloed van de vrijmetselarij op tal van sociale, religieuze, politieke en culturele ontwikkelingen. Ze bevatten correspondentie van vooraanstaande historische figuren, die verduidelijkt hoe politici, schrijvers en architecten zich door het broederschapsideaal lieten inspireren.

Hoewel de vrijmetselarij een besloten karakter heeft, zijn veel van haar historische archieven gewoon voor onderzoek toegankelijk. De meeste onderzoekers zijn nog onbekend met deze rijke bronnen. En omdat vrijmetselaren zich bedienden van ‘geheime’ symbolen, woorden en tekens, hebben niet-leden vaak moeite om archiefstukken te lezen, identificeren en interpreteren. De cursus biedt een eerste kennismaking en handige tips.

Doel van de cursus

Doel van de cursus is deelnemers een basiskennis van de geschiedenis, organisatiestructuur en rituele praktijk van de vrijmetselarij te geven, zodat men na afloop zelf de weg kan vinden in relevante archieven en deze als bron bij eigen onderzoek kan gebruiken. Aandachtspunten zijn onder meer:

- Geschiedenis van de vrijmetselarij in Nederland en overzeese handelsposten in vogelvlucht;
- Organisatiestructuur, landelijk en plaatselijk bestuur;
- Rituelen, symboliek, geheimschrift en terminologie;
- Opbouw en inhoud van logearchieven;
- Welke informatie bevatten vrijmetselaarsarchieven?
- Hoe vind je historische/genealogische informatie over personen, die vrijmetselaar waren?
- Welke informatie is er over personen en loges uit Nederlands-Indië/Indonesië
- Welke informatie geven persoonlijke documenten en voorwerpen van leden?
- Hoe identificeer je archiefstukken van een bepaalde Orde, loge of inwijdingsgraad?
- Hoe doe je onderzoek naar de geschiedenis van een lokale loge of logegebouw
- Vindplaatsen en toegankelijkheid van maçonnieke archieven in Nederland;
- Gespecialiseerde bibliotheken, universitaire centra en databases.

Natuurlijk is er ruimte voor discussie en vragen van deelnemers. Na afloop ontvangen alle deelnemers een gratis exemplaar van de congresbundel Vrijmetselarij in Nederland. Een kennismaking met de wetenschappelijke studie van een ‘geheim’ genootschap en een voucher voor 25% korting op overige OVN-publicaties.

Praktische informatie De cursus vindt plaats op maandag 30 mei 2016 van 14 tot 17 uur in het Stadhuis aan het Spui 70 te Den Haag, zaalnummer B01.08. De cursus heeft minimaal 5 en maximaal 12 deelnemers. (Bij grote belangstelling wordt de cursus op 1 juni en 3 juni 2016 om 10 uur herhaald.)
Deelnamekosten bedragen € 25,- (€ 20 voor sobats Tong Tong/donateurs OVN), incl. koffie/thee, de bovengenoemde publicatie en voucher.
Vanwege het beperkte aantal plaatsen is registratie vooraf vereist. Aanmelden is mogelijk tot uiterlijk 26 mei 2016 via email: info@stichtingovn.nl. Na ontvangst van uw aanmelding ontvangt u een bevestiging met routebeschrijving en nadere informatie.
Docent is dr. Andréa Kroon, kunsthistoricus bij bureau Kroon & Wagtberg Hansen. Zij is gespecialiseerd in de materiële cultuur van de vrijmetselarij en promoveerde in 2015 op het onderwerp aan de Universiteit Leiden. 

Vrijmetselarij op Tong Tong Fair
Op Tong Tong Fair 2016 is de tentoonstelling Symbolen in architectuur: vrijmetselarij van Den Haag tot Java te zien, een initiatief van de afdeling Monumentenzorg & Welstand/Gemeente Den Haag. Hierbij haken diverse andere activiteiten aan. Kijk op tongtongfair.nl voor actuele programma-informatie.