Even voorstellen (II)

In het kader van het voorstelrondje van de bestuursleden van de Stichting OVN, is dit maal onze secretaris aan de beurt:

Mw. dr. Marty Bax (1956) is medeoprichter en sinds 2001 secretaris van de OVN.
Na een opleiding tot schilderes en lerares heeft zij een studie kunstgeschiedenis gevolgd aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, die zij in 1987 afrondde. Bax’s interesse in kunsthistorische thema’s is altijd enigszins afwijkend van de gangbare norm geweest. Zo bestudeerde zij het vroege werk van leden van de Cobragroep in relatie tot de kindertekening en vond in particuliere collecties heel vroeg Cobrawerk terug. Haar eindscriptie had de (in de Amerikaanse receptiegeschiedenis ontkende) relatie tussen Japanse kalligrafie en het werk van abstract-expressionist Franz Kline (1910-1962) tot onderwerp. Tijdens een stage als assistent-conservator in het Haags Gemeentemuseum bij de expositie The spiritual in art: abstract painting 1890-1985, ontdekte zij dat er een grote lacune en vele misverstanden bestonden over de manier waarop de westerse esoterie van invloed is geweest op de kunst. Aan dit onderwerp wijdde zij dan ook een interdisciplinair promotieonderzoek, dat resulteerde in de dissertatie Het web der schepping. Theosofie en kunst in Nederland van Lauweriks tot Mondriaan (SUN, Amsterdam 2006).

Naast haar onderzoek is Bax sinds 1987 werkzaam als zelfstandig kunsthistoricus werkzaam voor haar bedrijf, Bax Art Concepts & Services te Amsterdam, dat voor musea en andere instellingen exposities en projecten, lezingen en cursussen, onderzoek en publicaties verzorgt. Voorbeelden van voormalige projecten met betrekking tot de westerse esoterie zijn: Mondriaan aan de Amstel 1892-1912 (Gemeen¬tearchief Amsterdam 1994), Okkultismus und Avantgarde 1900-1915 (Schirn Kunsthalle 1995), Ferdinand Hodler - Piet Mondrian. Eine Begegnung (Aargauer Kunsthaus 1998), Bloeiende symbolen. Bloemen in de kunst van het fin de siècle (Noordbrabants Museum 1999), Leven in een verzameling. De collectie Meentwijck (Singer Museum 2000), Organische architectuur. Mens en natuur als inspiratie voor het bouwen (Beurs van Berlage 2002), In het diepst van mijn gedachten… Symbolisme in Nederland 1890-1935 (Drents Museum 2004) en Traces du Sacré (Centre Pompidou 2008).
Bax is voorts een aantal jaren verantwoordelijk geweest voor de bedrijfsvoering van galerie Steendrukkerij Amsterdam en was hoofdredacteur van het kunsttijdschrift Jong Holland. Sinds 1990 is schrijft zij kunstkritieken voor Het Financieele Dagblad.
Vanuit haar beroepspraktijk heeft Bax zich gespecialiseerd in archiefonderzoek, waaronder genealogisch onderzoek, huizenonderzoek en prosopografisch onderzoek, welke binnen de kunstgeschiedenis eveneens zelden bewandelde paden vormen.

In het bestuur van de OVN brengt Bax brede organisatorische vaardigheden en een grote kennis van het archiefwezen in, alsmede inhoudelijke kennis van westers-esoterische stromingen met een relatie tot de vrijmetselarij, zoals theosofie en antroposofie.

Vrijmetselarij en Britse expansiegeschiedenis

In 2007 verscheen een belangrijke publicatie over de rol van de vrijmetselarij in de westerse expansiegeschiedenis, dat nog niet veel aandacht in de Nederlandse pers heeft gehad. Prof. Jessica Harland Jacobs schreef een omvangrijke publicatie, waarin zij de rol van de vrijmetselarij in het Britse koloniale tijdperk beschrijft. Een uitgebreide recensie is te vinden op H-Net.

Publicatiegegevens: Jessica L. Harland-Jacobs, Builders of Empire. Freemasonry and British Imperialism, 1717-1927, Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2007, ISBN 978-0-8078-3088-8. Prijs: $ 39,90.

Vrijmetselarij en de pers

Om zijn aanstelling als directeur van het Centre for Research into Freemasonry aan de Universiteit van Sheffield te markeren, zal Dr. Andreas Önnerfors op 13 maart 2008 een lezing verzorgen rond het thema: ‘Press between the Private and the Public: Freemasonry as a Topic in 18th-Century Journals’. De aankondiging geeft hiervan een samenvatting:

The establishment of freemasonry in Great Britain and Europe runs parallel to the development of enlightenment culture. As many historians have pointed out, this period is characterised by the emerge of new forms of sociability and social space. Reinhart Koselleck speaks about ‘the secret’ and ‘the public’ as a ‘twin pair’ of Enlightenment. The secret in the sense of a new private space (where freemasonry and other fraternal organisations have a given place) and the public (especially the press) have been analysed as two fields with few interrelations. But when it comes to the analysis of freemasonry, this distinction is blurred. Not only is freemasonry vastly treated in the very special and popular genre of exposures, it emerged also as a standard topic of 18th century journals, magazines and newspapers both in the centres and peripheries of European enlightenment. How private was the secret and how secret was the public? At the end of the 18th century there is even the development towards the first purely masonic journals in Europe with 'Journal für Freymaurer' (Vienna, 1784-1787) as the pioneer and 'Freemason’s Magazine' (London, 1793-1797) as the second example. This lecture will for the first time ever explore the content of these two major journals in a comparative perspective. Despite of the differences in time, language and place of their edition, these two journals have many features in common. They are also an interesting source for the analysis of European thought at the dawn of the French revolution and in its direct aftermath. Freemasonry as a topic in 18th-Century journals is on the interface between the private and the public.

Lezing: 13/03/2008, 17.15 uur, Conference room, Douglas-Knoop-Centre, 34 Gell Street, Sheffield, UK. Na afloop vindt een receptie plaats. Voor informatie en aanmelding: crf@sheffield.ac.uk.

George Washington Masonic Memorial

In april 2008 zal in het George Washington Masonic Memorial (USA) een nieuwe permanente opstelling over de geschiedenis van de Amerikaanse vrijmetselarij worden geopend, verzorgd door conservator Mark Tabbert. Centraal staan de symboliek van de ruwe en cubieke steen, en het leven van vier bekende vrijmetselaren: George Washington, Benjamin Franklin, Andrew Jackson en Harry Truman. Een meer uitgebreide beschrijving is te vinden op de Italiaanse website Pietre Stones Review of Freemasonry.
.

Call for papers CMRC 2008

Het 10de internationale congres van het Canonbury Masonic Research Centre in Londen zal plaatsvinden in oktober 2008. Dit maal is het thema: ‘Freemasonry And The Sciences. Natural & Supernatural’. Een uitgebreide call for papers is beschikbaar op de website van het CMRC.

Library & Museum for Freemasonry

De erkenning van de vrijmetselarij als onderdeel van ons collectieve historische erfgoed is in Engeland al veel verder gevorderd dan in Nederland. Zo is de Library & Museum for Freemasonry recentelijk toegevoegd aan The Museum Mile, een toeristenroute langs de meest belangrijke musea in Londen, mede dankzij steun van locale overheden en het kantoor van de burgemeester.

In het museum is tot 9 mei 2008 de tentoonstelling ‘Recognising London: The Centenary of London Grand Rank’ te zien. In December 1907 werd de London Rank (tegenwoordig London Grand Rank genoemd) ingesteld door de toenmailige Grootmeester, de Duke of Connaught, als een systeem waarmee Londense loges leden voor lange en belangrijke diensten konden eren.
In 1983 vierde de LGRA haar 75ste jubileum en werd een Heritage and Educational Trust (ergoedfonds) opgezet, waarmee de studie van de vrijmetselarij wordt bevorderd en maconnieke memorabilia en boeken worden aangekocht om ze voor het nageslacht te bewaren. De tentoonstelling toont veel van deze aankopen en illustreert de geschiedenis van de LGRA.

Nieuws van het CRF

Van Andreas Onnerfors, director van het Centre for Research into Freemasonry, ontvingen we nieuws dat we graag aan u doorgeven:

- Inmiddels is meer informatie bekend over de MA-opleiding ‘History of Freemasonry and Fraternalism’, die in 2008-2009 aan de Universiteit van Sheffield wordt aangeboden. Meer informatie is te vinden op: www.sheffield.ac.uk/history/ma/freemasonry

- De International Conference on the History of Freemasonry in Edinburgh krijgt een vervolg. Een call for papers is binnenkort beschikbaar op www.ichfonline.org.

- Er is een nieuwe dissertatie op het vakgebied voltooid: Dr. Kristiane Hasselmann, Die Rituale der Freimaurer Performative Grundlegungen eines bürgerlichen Habitus im 18. Jahrhundert, te verschijnen bij Transcript-Publishers.

- Er is een nieuwe Engelstalige vertaling van een belangrijke publicatie voorhanden: Dr. Stefan-Ludwig Hoffmanns, The Politics of Sociability. Freemasonry and German Civil Society, 1840-1918, The University of Michigan Press 2007, ISBN 978-0-472-11573-0. Prijs: $ 70.

- Table ronde: ‘Les réseaux maçonniques dans le monde des Lumières’, 3/04/2008, Université de Paris Sorbonne Paris IV, Salle des Actes. Sprekers:
- Charles Porset (cellf 17e-18e, UMR 8599, CNRS), titel n.n.t.b.,
- Pierre-Yves Beaurepaire (Université de Nice-Sophia Antipolis & Institut Universitaire de France),
‘Les réseaux de correspondance maçonnique au siècle des Lumières’’;
- Petri Mirala (Université d’Helsinki, Finlande), ‘Irish masons, conservatism and radicalism’;
- Jean Mondot (Université Michel Montaigne, Bordeaux), ‘Réseaux allemands : les Illuminaten’;
- Antonio Trempus (Université de Venise), ‘Jésuites et francs-maçons en régime habsbourgeois’
- Jean-Marie Mercier & Thierry Zarcone (CNRS), ‘Naissance, affirmation et déclin d’un vaste réseau de correspondance maçonnique ou l’échec du rêve hégémonique de la franc-maçonnerie avignonnaise au milieu du XVIIIe siècle’
- Cécile Révauger (Université Michel Montaigne, Bordeaux), ‘Le Monde maçonnique des Lumières (Europe-Amériques). Dictionnaire prosopographique’.

Geroofde archieven

Gedurende de Tweede Wereldoorlog hebben diverse Naziorganisaties zich beziggehouden met de roof van archieven en cultuurgoed uit bezet Europa. Geroofde stukken omvatten archieven van regering, geheime diensten en militie, tot archieven van vakbonden, vrijmetselaarsorden en Joodse organisaties, en persoonlijke documenten van vooraanstaande maatschappelijke of politieke figuren. Aan het einde van de oorlog werden deze geroofde archieven ontdekt door het Russische Rode Leger en in beslag genomen. Pas in 1996, toen de Russische Federatie toetrad tot de Raad van Europa, begonnen onderhandelingen die uiteindelijk tot de teruggave van (een deel van) de archieven zouden leiden.
Een nieuw boek van de hand van historica Patricia Kennedy Grimsted, voormalig conservator van de Bibliotheca Rosenthaliana F.J. Hoogewoud, en voormalig Rijksarchivaris Eric Ketelaar, beschrijft de geschiedenis, inhoud, roof en restitutie van de diverse archieven. Daarbij komen ook belangrijke maçonnieke archieven uit Nederland en Luxemburg aan de orde. De inhoudsopgave is als volgt:

I—From Nazi Plunder to Russian Restitution (Patricia Kennedy Grimsted)
A. Patterns of Nazi Archival Plunder and Postwar Soviet Seizure1. The Reichsarchiv, the Foreign Office and Military Records;
2. Archival Loot of the Security Services (RSHA) and Military Intelligence (Abwehr);
3. Archival Loot of the Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR);
B. From the Soviet ‘Special Archive’ to Russian Restitution
4. Soviet Captured Records and the ‘Special Archive’;
5. Russian versus Soviet restitution;
II —Twice-Captured Archives Come Home to Western Europe
6. F rance: The Return of Looted French Archives. The Case of the Library and Archives of the Alliance Israélite Universelle (Jean-Claude Kuperminc);
7. Belgium: Papieren Bitte!’ The Confiscation and Restitution of Belgian Archives and Libraries (1940-2003) (Michel Vermote and Jacques Lust);
8. The Netherlands: Dutch Archives Return from Moscow (Eric Ketelaar); Dutch-Jewish Archives Come Home from East and West (Odette Vlessing); In Between a Thousand Files –Data on my Dutch Family (Ruben Vis);
9. Luxembourg: Restitution of Masonic Archives to the Grand Duchy of Luxembourg (Serge Hoffman);
10. The Rothschild Archive: The Return of the Austrian Rothschild Archives (Victor Gray);
- List of Russian Legal Instruments Related to the Return of Displaced Cultural Treasures from the Second World War;
- Bibliography.

Publicatiegegevens: Patricia Kennedy Grimsted/F.J. Hoogewoud/Eric Ketelaar (eds.), Returned from Russia: Nazi Archival Plunder in Western Europe and Recent Restitution Issues, (Institute of Art and Law), verwacht 2008. Prijs € 40, - + € 8,- porti binnen Europa. Bestellingen: publications@ial.uk.com.